Yok oluştan dönüş: Bilim nesli tükenmiş hayvanları vahşi doğaya geri getiriyor

ABD merkezli biyoteknoloji ve genetik mühendisliği şirketi Colossal Biosciences, nesli tükenen pek çok türün habitatlarına döndürülmesi için bilimsel çalışmalara başladı. Çalışma nesli tükenen hayvanların yanında tükenme tehlikesi altında olan bazı türleri de kapsıyor.


Biyoteknoloji şirketi Colossal Biosciences ve Mauritius Yaban Hayatı Vakfı, nesli tükenen hayvanların doğaya döndürülmesi için çalışmalarına devam ediyor. 300 yılı aşkın süredir nesli tükenen dodo, bu cesur plan sayesinde Mauritius'a geri dönebilecek. Çalışma amacına ulaşırsa, dodo bir zamanlar vahşi doğada nesli tükenen ancak başarıyla doğaya geri dönen türlerden biri olacak.

Orta Avrupa'da 1800'lerden bu yana nesli tükenen Avrasya vaşağı, 1970'lerde başlayan yeniden yerleştirme programı sayesinde aralarında İsviçre, Fransa, İtalya, Avusturya ve Almanya'nın da bulunduğu birçok ülkeye geri döndü. Ancak bu popülasyonların parçalanması hala bir engel teşkil ediyor ve korumacılar artık kıta boyunca dağılmış hayvanları birbirine bağlamanın yollarını araştırıyor.

Tazmanya canavarı her zaman Tazmanya ile sınırlı değildi. Yaklaşık 3.000 yıl önce, sevimli hayvanlar Avustralya'da dolaşıyordu. Dingolar geldiğinde bölgeyi terk etmek zorunda kaldılar.Geriye kalan nüfusun yüzde 90'ını öldüren bulaşıcı bir kanser türü olan Şeytan Yüz Tümör Hastalığı nedeniyle sayıları daha da azaldı.2020 yılında tür, Avustralya'nın Yeni Güney Galler bölgesindeki bir yaban hayatı koruma alanına yeniden dahil edildi.

Bir zamanlar Yangtze Nehri havzasında yaşayan Çin timsahlarının sayısı yaşam alanlarının büyük kısmının pirinç tarlalarına dönüştürülmesiyle azaldı. 1999'da yapılan araştırmada vahşi doğada 10 bölgede 100 tane Çin timsahı tespit edilebildi. 2001'de esaret altında yetiştirme ve yeniden yerleştirme programları az sayıda sürüngenin korunan alanlara geri gönderilmesiyle başladı. 2019'da 120 timsahın daha serbest bırakılması, vahşi popülasyonu iki katından fazla artırdı.

Bozkır bizonu, yaklaşık 10.000 yıl önce devasa memelilerin nesli tükenene kadar İngiltere ekosisteminin önemli bir parçasıydı.Kent Wildlife Trust şu anda yakın akrabası olan Avrupa bizonunu geri getirmeye yönelik bir projeye liderlik ediyor. İlk sürü 2022'de Canterbury yakınlarındaki ormana bırakıldı.

Arap antilopu; eti, derisi ve boynuzları için avlanması nedeniyle 1970'lerde vahşi yaşamdan kayboldu.O zamandan beri İsrail, Umman, Suudi Arabistan, Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde yeniden tanıtıldı. Bin 200'den fazla Arap antilopunun vahşi doğada yaşadığı, 6.000'den fazlasının ise esaret altında olduğu tahmin ediliyor.

Kara gergedanlar 20. yüzyılda büyük oranda azaldı. 1990'lara gelindiğinde vahşi doğada 2.400'den daha az kara gergedan bulunuyordu. Son yıllarda, koruma çabaları sayılarını iki katından fazla artırdı. Yeniden yerleştirme programları, gergedanın neslinin tamamen tükendiği ülkelere ve topluluklara geri gönderilmesini sağlıyor. Gergedan gibi 3000 kiloluk hayvanların yerini değiştirmek kolay bir iş değil. Geçtiğimiz on yılda, bazı hayvanlar karayoluyla erişilemeyen bölgelerden helikopterle taşınmaya başladı.

1995 ile 1997 yılları arasında 41 gri kurt Yellowstone Milli Parkı'na yeniden yerleştirildi. 70 yıllık yoklukları parkın ekosistemi üzerinde büyük bir zincirleme etki yarattı. Kanada geyiği popülasyonu kontrolsüz bir şekilde arttı, söğüt ve kavak ağaçlarında aşırı otlanma başladı. Bu nedenle yiyecek ve barınak bulamayan kunduzlar parkta neredeyse yok oldu.

Przewalski atı, en ikonik yeniden üretim başarı öykülerinden biri haline geldi. Orta Asya'nın bozkırlarındaki serbest dolaşan atların nesli 1960'larda vahşi doğada tükendi. 1992 yılında Moğolistan'da bir yeniden üretim programı başlatıldı ve 2018 itibariyle ülkede 500'den fazla atın serbestçe dolaştığı tahmin ediliyor.

Britanya kırsalında 40 yıldır nesli tükenen büyük mavi kelebek, 2020 yılında başarılı bir şekilde yeniden doğaya kazandırıldı. Çevreciler, İngiltere'deki Rodborough Common'daki bölgeyi kelebeğin dönüşü için hazırlamak için beş yıl harcadı; geçen yaz yaklaşık 750 farklı böcek yetişti.

1970'lerde avlanma nedeniyle kızıl kurdun nesli tükenme eşiğine geldiğinde, çevreciler geri kalan hayvanları bir yetiştirme programı için topladılar. Kurtlardan sadece 17 tanesi bulundu ve 1980 yılında türün vahşi doğada tükendiği ilan edildi. Yetiştirme programı başarılı oldu ve 1987'de Kuzey Carolina'da dört çift kurt serbest bırakıldı. Nüfus 2006'da 130 kurtla zirveye ulaştı. Yine de programın idaresindeki yanlışlar nedeniyle kızıl kurtlar yeniden yokoluş tehlikesiyle karşı karşıya. Şubat 2021 itibarilya toplamda 10 kızıl kurdun yaşadığı tahmin ediliyor.

Bir zamanlar yaygın olarak görülen çam sansarı, 20. yüzyılda Britanya ormanlık alanlarında kaybolmaya başladı. Bu durum çam sansarının ana avı olan gri sincap popülasyonlarının hızla artmasına olanak sağladı.

Ren geyiğinin binlerce yıl önce İskoçya'da yaşadığı ve en son 1200'lerde görüldüğü tahmin ediliyor. 1952'de Sami ren geyiği çobanı Mikel Utsi, türün yeniden tanıtılmasıyla küçük bir sürüyü İsveç'in kuzeyinden İskoçya'daki Cairngorm Dağları'nın serin iklimine getirdi. Sürüdeki geyik sayısı son yıllarda 150'ye çıktı.

Şapka yapımında yaygın olarak kullanılan kürkleri için avlanan kunduzlar, Avrupa ve Kuzey Amerika'daki nehirlerde neredeyse yok oldu. Birleşik Krallık'ta 400 yıl boyunca vahşi doğada yoktular. Yeniden yerleştirme programı ile İngiltere'nin çeşitli bölgelerine tekrar yerleştirildiler.

20. yüzyılda avlanma nedeniyle çitaların sayısı yüzde 93 oranında azaldı. Büyük kedinin nesli, Hindistan da dahil olmak üzere birçok tarihi bölgede ve Afrika'daki eski yayılış alanının yüzde 90'ında tükendi. Malawi'de 2017 yılında başlatılan koruma programıyla çitalar yaklaşık 20 yıl sonra ilk kez ülkeye döndü. Yeterli genetik çeşitlilik olmaması nedeniyle çitalar hastalıklara yenik düşüyor.

Guam su tavuğu , 1970'lerde istilacı bir yılan türü tarafından neredeyse nesli tükenene kadar avlandı. Koruma görevlileri 1981 yılında Batı Pasifik adasındaki son 21 kuşu kurtardı. Bu sayede türe ikinci bir yaşam şansı verildi. Yetkililer Guam'ın 50 kilometre kuzeydoğusundaki küçük, yılanların olmadığı bir ada olan Rota'da onları vahşi doğaya salmaya başladı.

Teşekkürler