Tarihte Bugün - 13 Haziran

Büyük İskender (Yunanca: Megas Aleksandros), milattan önce 22 temmuz 356'da Pella'da doğdu. Milattan önce 336-323 yılları arasında Makedonya kralıydı.

Pers İmparatorluğu'nu yıkarak Yunanistan'dan Hindistan'a kadar uzanan büyük bir imparatorluk kuran Büyük İskender, Yunan uygarlığının Doğu'ya yayılmasında etkili oldu ve efsanevi bir kahramana dönüştü.

Genç yaşta ölmesine karşın 12 yıl sekiz ay süren hükümdarlık dönemine büyük çaplı seferleri sığdıran İskender'in kurduğu geniş imparatorluk temelde Perslerden kalma yönetim sistemine dayanıyordu.

Bununla birlikte yerel satraplara bağlı olmayan tahsildarlardan oluşan merkezi bir vergi toplama mekanizması kurarak yeni bir mali sistemin temelini attı.

Görevlilerin yolsuzlukları nedeniyle bu sistemi iyi işletememekle birlikte, sikke çıkarma hakkını tekeline alarak ve Pers hazinelerinde birikmiş gümüş ve altını para biçiminde piyasaya sürerek ekonomiyi geliştirdi.

Öte yandan İskender'in yeni kentler kurması (Plutarkhos bu kentlerin sayısının 70'in üzerinde olduğunu söyler) Yunan yayılmasında yeni bir dönem açtı.

Askeri birer üs olarak kurulan, ama zamanla birer kültür ve ticaret merkezine dönüşen bu kentler Antik Yunan etkisinin Hindistan'a kadar yayılmasında önemli rol oynadı.

Bu arada Pers-Makedonya karışımıyla yeni bir ırk yaratma girişimi sonuçsuz kaldıysa da, Yunan kültürüne yatkın, ama Doğu'ya özgü yeni bir soylu sınıfı ortaya çıktı.

Kendisini ve askerlerini en güç işlere yöneltmeyi başaran güçlü bir irade ve yetenekle esnek bir düşünce yapısını birleştiren İskender, koşullar gerektirdiğinde geri çekilmeyi ve değişiklikler yapmayı bilen bir kişiydi.

Düş gücü ve romantizmi kendisini Herakles, Akhilleus ve Dionysos gibi kahramanlarla özdeşleştirmesine yol açacak ölçüde güçlüydü. Çabuk öfkelenme, acımasızlık ve inatçılık gibi özellikleri uzun seferlerde daha çok ortaya çıkıyordu.

Güvenmediği kişileri hiç sorgulamadan öldürmekten çekinmemesine karşın, adamları onun peşinden gidiyor, ona bağlı kalıyor ve güçlüklere katlanıyordu.

Dünyanın en büyük askeri dehaları arasında sayılan İskender, değişik kuvvetleri bir arada kullanmada ve düşmanın yeni savaş biçimlerine yeni taktiklerle karşı koymada son derece ustaydı.

Büyük İskender'in kısa süren hükümdarlığı, Avrupa ve Asya tarihi açısından da önemli bir dönüm noktası sayılır.

Seferleri ve bilimsel araştırmalara merakı, coğrafya ve doğa tarihi gibi konulardaki bilgilerin gelişmesine katkıda bulunmuş, ayrıca büyük uygarlık merkezlerinin geliştirdiği bilgi birikiminin ortak bir potada kaynaşmasına zemin hazırlamıştır.

Siyasal açıdan olmasa bile, ekonomik ve kültürel açıdan Cebelitarık'tan Pencap'a uzanan, ticarete ve toplumsal ilişkilere açık bir imparatorluk kurduğu ve ortak sayılabilecek bir uygarlığa ve Yunan lehçesine dayalı yeni bir dünya meydana getirdiği söylenebilir.

Günün diğer önemli olayları

1381: Wat Tyler öncülüğündeki köylü isyancılar Londra'yı basarak hükümet binalarını ateşe verdi, hapishaneleri boşalttı ve zenginlerle yargıçların kafalarını uçurdu.
1550: Mimar Sinan'ın eseri Süleymaniye Camisi'nin temeli atıldı.
1859: Erzurum'daki depremde kentin yarısından fazlası hasar gördü ve 3 bin kişi öldü.
1865: İngiliz şair William Butler Yeats hayata merhaba dedi.
1872: Namık Kemal, 'İbret' gazetesini yayımladı. Gazete, 27 gün sonra kapatıldı.
1921: Mustafa Kemal, Ankara'ya gelen Fransa temsilcisi Franklin Bouillion ile görüştü.
1928: Türkiye Cumhuriyeti ile Düyunu Umumiye (Osmanlı Borçları) alacaklıları arasında sözleşme imzalandı.
1961: Federal Almanya'ya işçi gönderilmesinin esaslarını düzenleyen protokol imzalandı. İlk işçi kafilesi, 24 haziranda trenle yola çıktı.
1965: Besteci, müzikbilimci Refik Fersan 72 yaşında İstanbul'da hayata veda etti.
1974: Ressam, dekoratör Turgut Zaim 68 yaşında yaşamını yitirdi.
1977: Başbakan Süleyman Demirel istifa etti. Hükümeti kurma görevi Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Bülent Ecevit'e verildi.
1987: Yazar ve çevirmen Cemil Meriç 77 yaşında İstanbul'da vefat etti.
1991: Türkiye ile KKTC arasında pasaport uygulaması kaldırıldı.
1993: Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanı seçilmesiyle boşalan DYP Genel Başkanlığı'na Tansu Çiller getirildi.
1993: Kim Campell, Kanada'nın ilk kadın başbakanı seçildi.
1996: Küba Devlet Başkanı Fidel Castro, Habitat II Kent Zirvesi'ne katılmak üzere İstanbul'a geldi.
2000: Papa II. Jean Paul'e suikast girişiminden İtalya'da cezaevinde yatan Mehmet Ali Ağca, Türkiye'ye iade edildi.
2002: Afganistan'da geleneksel meclis Loya Jirga toplanarak geçici hükümet başkanı olarak Hamid Karzai'yi seçti

Teşekkürler