Esad sonrası Suriye'de intikam operasyonları olacak mı?

Esad ailesinin iktidarının sona ermesi pek çok Suriyeli için sevinç ve korku karışımı bir bilinmezlik anı. HTŞ'nin başını çektiği muhalif grupların liderleri, sivil kurumlar tarafından yönetilen çoğulcu bir Suriye yaratmak istediklerini anlatıyor. Pek çok kişi Esad devletinin eski figürlerine ya da eski rejimi destekleyen topluluklara karşı intikam cinayetleri işlenmesinden endişe ediyor. Ancak HTŞ, intikamla hareket etmeyeceklerinin mesajı verdi. Peki, Esad sonrası Suriye'de gerçekten nasıl bir yönetim olacak?


Suriye'nin nasıl yönetileceği sorusu 50 yıldır ilk kez bu kadar açık. Esad ailesinin iktidarının sona ermesi pek çok Suriyeli için sevinç ve korku karışımı bir bilinmezlik anı. Devlet Başkanı Beşar Esad'ı deviren gruplardan Heyet Tahrir eş-Şam’ın (HTŞ) liderleri, geçmişte El Kaide ile olan bağlarından vazgeçtiğini söylüyor. Muhalif liderler, sivil kurumlar tarafından yönetilen çoğulcu bir Suriye yaratmak istediklerini anlatıyor.

Ancak HTŞ, Suriye’de tek oyuncu değil. İsyan birden fazla gruptan oluşuyor ve ülke, doğuyu kontrol eden ABD destekli Kürt gruplar da dahil olmak üzere silahlı gruplar arasında bölünmüş durumda. Eski rejimin ordusunun kalıntıları ve korkulan güvenlik ve istihbarat servisleri bir kez daha birleşebilir. Suriye'nin çok dinli ve çok etnik gruplu nüfusu, kendisini kaosa ya da birlikteliğe sürükleyebilecek bir anın eşiğinde görüyor.

Ülkedeki Sünni Müslümanlar, Şii Aleviler, Hıristiyanlar ve Kürtler, gerek Esad rejimi gerekse 14 yıldır süren iç savaş nedeniyle sık sık karşı karşıya geldi. Çatışmadan kaynaklanan bölünmeler derin. Pek çok kişi Esad devletinin eski figürlerine ya da daha korkuncu, eski sistemi desteklediği düşünülen tüm topluluklara karşı intikam cinayetleri işlenmesinden endişe ediyor. Ancak HTŞ, intikamla hareket etmeyeceklerinin mesajı verdi.

İç savaş, Suriye'nin savaş öncesi 23 milyonluk nüfusunun yarısını yerinden etti. Kaçanların çoğu geri dönme zamanının gelip gelmediğini anlamak için gelişmeleri yakından izliyor. Şu anda sadece sorular var. Esad'ın ani düşüşünü takip eden kısa dönemde, eski adıyla Ebu Muhammed el-Golani olarak bilinen HTŞ lideri Ahmed el-Şara, hükümet hizmetlerini sürdüreceği konusunda Suriyelilere güvence vermeye çalıştı. Şara, Ademi merkeziyetçi bir yönetim sistemi kurmaktan söz etti. Esad kaçarken Şam'da kalan hükümet yetkilileri, Başbakan Muhammed Gazi Celali dahil, iktidarın devrini görüşmek üzere isyancılarla bir araya geldi.

El Cezire televizyon kanalı pazartesi günü HTŞ'nin Suriye'nin kuzeybatısındaki kalesini yöneten “kurtuluş hükümeti” başkanı Muhammed El Beşir'i geçiş hükümetini kurmakla görevlendirmeye karar verdiğini bildirdi. Hükümetin nasıl bir şekil alacağına dair detaylar henüz net değil. Atlantik Konseyi Refik Hariri Merkezi ve Ortadoğu Programları'nda kıdemli araştırmacı olan Kuteybe İdlbi, muhaliflerin iki haftadan kısa bir süre önce Halep'e karşı saldırı başlattıklarında muhtemelen bütün bir ülkeyi yönetmekle yükümlü olmayı beklemediklerini söyledi. İdlbi'ye göre Şam'ın hızla düşmesi, polis ve ordunun erimesi, güvenlik sorunlarını da beraberinde getirdi.

Geçiş dönemi için mevcut tek çerçeve artık geçerli değil. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 2254 sayılı kararı hem Esad hükümetini hem de muhalif grupları kapsayan bir siyasi süreç çağrısında bulunuyordu. İdlibi, “Herkes, özellikle de sahadaki isyancılar, 'Bu çerçeve artık geçerli değil, çünkü artık bir rejim yok. Rejime askeri yollarla kaybettiklerini siyasi yollarla vermeyeceğiz’ diyor” diye aktarıyor. BM'nin Suriye'deki insani yardım koordinatörü Adam Abdelmoula, şu ana kadar kamu sektörü çalışanlarının geçici başbakanın işlerine geri dönme çağrılarına kulak asmadığını ve bunun da havaalanları, sınır kapıları ve Dışişleri Bakanlığı gibi yerlerde sorunlara yol açtığını söyledi.

Abdelmoula, “Bu insanların tekrar işlerine dönebilmeleri için birkaç gün ve silahlı grupların çok fazla güvence vermesi gerekeceğini düşünüyorum” dedi. Mevcut kaos ortamında BM çalışanlarının ülkeye erişimde zorluk yaşadığını ve bunun da insani yardım dağıtımını engellediğini söyledi. İdlibi, “Herkes, özellikle de sahadaki isyancılar, 'Bu çerçeve artık geçerli değil, çünkü artık bir rejim yok. Rejime askeri yollarla kaybettiklerini siyasi yollarla vermeyeceğiz' diyor" diye aktarıyor.

Şu ana kadar iç barış devam ediyor. İsyancılar disiplinli görünüyor, düzeni sağlamaya çalışıyor ve misilleme belirtisi göstermiyorlar. Uzmanlar Esad sonrası Suriye'nin neye benzeyeceğini ancak zamanın göstereceğini söylüyor. Ancak kararlar alınırken bölünmeler yaşanabilir.